Een automatische externe defibrillator, oftewel een AED is een apparaat waarmee bij een slachtoffer met een ‘hartstilstand’ een schok kan worden gegeven om het hart te herstarten. Maar, hoe werkt dit nou precies? En is het gebruik van een AED gevaarlijk? En is het gebruik van een AED moeilijk? Wat gebeurt er als je de elektroden verkeerd plakt? Ik leg het je graag uit.
Een AED vervangt niet de reanimatie.
Allereerst is het goed om te weten dat reanimatie en het gebruik van de AED 2 totaal verschillende dingen zijn. Ze vullen elkaar aan, maar kunnen niet zonder elkaar. Door te reanimeren (borstcompressies en beademingen) neem je als het ware de pompfunctie van het hart (gedeeltelijk) over. Hiermee zorg je dat er zuurstof bij de hersenen komt. Andere delen van je lichaam kunnen wel een tijdje zonder zuurstof, maar je hersenen lopen na een minuut of 4 zonder zuurstof schade op een na ongeveer 8 minuten ben je hersendood. Door te reanimeren kan je tijd rekken totdat het probleem kan worden opgelost. En daar hebben we de AED voor. Bij een afwijkend hartritme (daarover verderop meer) geeft de AED een schok zodat het hart gereset wordt. Ook na deze schok (of ook wanneer de AED geen schok geeft) moet je gewoon doorgaan met reanimeren. De AED neemt de reanimatie zelf niet over.
Wat doet een AED?
Allereerst gaat de AED meten of en zo ja wat voor activiteit er in het hart is. Grofweg kunnen er 3 verschillende ritmes zijn.
- Het hart heeft een normaal (sinus)ritme
- Het hart staat stil. De bekende ‘flat-line’ uit de films
- Het hart is aan het ‘schudden’, dit noemen we ook wel ventrikelfibrilleren. In de volksmond wordt ventrikelfibrilleren ook wel een hartstilstand genoemd, maar feitelijk is dat dus onjuist. Het is een circulatiestilstand (het bloed wordt niet rondgepompt), maar het hart staat niet stil.
Afhankelijk van wat de AED meet zal de AED wel of niet een schok geven.
- In geval van een normaal ritme zal de AED geen schok geven. Mocht je je vergist hebben in de beoordeling van het slachtoffer, dan kan het gebruiken van een AED dus nooit kwaad.
- In het geval van een (echte) hartstilstand zal de AED ook geen schok geven. Voor veel mensen is dit een echte eye-opener. Een AED op een lijk aansluiten (of op de muur, of op een reanimatiepop…) heeft dus geen zin. Er wordt dan geen schok gegeven.
- Is het hart aan het fibrilleren, alleen dan geeft de AED een schok.
Wat gebeurt er als de AED een schok geeft?
In het geval van ventrikelfibrilleren is er ongecontroleerde activiteit van het hart. Door de schok wordt het hart even stilgezet. De AED veroorzaakt dus eigenlijk een hartstilstand! Vervolgens pikt het hart als het goed is vanzelf weer het juiste ritme op. Dat kan doordat het hart een autonome spier is. Dit betekent dat het hart geen aansturing van buitenaf nodig heeft om te kloppen. [Leuk feitje tussendoor: als je hartcellen kweekt in een laboratorium, dan kan je zelfs in het kweekschaaltje zien dat de hartcellen samentrekken, helemaal vanzelf, wonderlijk hè?!]. Na de schok kan je het slachtoffer weer aanraken en ga je gewoon door met reanimeren. Aan de buitenkant kunnen we namelijk niet zien of de schok succesvol is geweest of niet (tenzij de persoon opstaat en je bedankt natuurlijk maar die kans is heel klein). Is de schok succesvol geweest, dan heeft het hart het erg zwaar. Je helpt het hart dan om weer voldoende druk op te bouwen. Doe je dit niet, dan is de kans groot dat het hart er toch weer mee stopt. Is de schok niet succesvol, dan zorgen de borstcompressies ervoor dat er weer meer elektrische activiteit in het hart is, waardoor de kans vergroot wordt op een succesvolle schok in de volgende ronde.
Als de AED geen schok geeft, mag je dan stoppen met reanimeren?
Nu kan ik me voorstellen dat je denkt: ‘als de AED geen schok geeft, dan is er ofwel een goed ritme, ofwel geen ritme, dus reanimeren is niet nodig’. Dit is niet helemaal waar. Ook als er geen schok wordt gegeven ga je door met reanimeren. Je hebt kans dat door te pompen de elektrische activiteit van het hart vergroot, waardoor er toch een schokbaar ritme komt. En door te blijven reanimeren rek je tijd totdat de professionele hulpverleners komen. Met medicijnen (onder andere adrenaline), kunnen zij ook nog proberen om het hart weer aan de praat te krijgen.
Hoeveel stroom geeft een AED?
Elke 2 minuten gaat de AED het ritme van het hart analyseren en zo nodig een schok geven. Maar hoe groot is die schok dan? Dit verschilt per AED. De meeste AED’s geven bij de eerste schok een schok van 150 of 200 joules. Bij sommige AEDs blijft dit elke schok hetzelfde, bij andere AEDs wordt er steeds meer joule afgegeven. Er zijn ook AEDs die de weerstand tussen de elektroden meten en dan bepalen hoeveel joule er moet worden afgegeven. In films schieten mensen na een schok een halve meter de lucht in, in het echt is dat niet zo. Wel zie je even een stuiptrekking van het lichaam, maar dit is niet zo spectaculair dat het slachtoffer de lucht in vliegt. De stroom die de AED afgeeft is in principe ook niet schadelijk mocht de hulpverlener per ongeluk het slachtoffer aanraken, maar het is natuurlijk niet de bedoeling.\
Maakt het uit hoe je de AED elektroden plakt?
De elektroden van een AED moeten zo geplakt worden dat het hart ertussen zit. Of eigenlijk, nog specifieker, dat de kamers van het hart ertussen zitten. Er is immers sprake van ventrikel (= kamer) fibrilleren. Eigenlijk is het heel simpel. Kijk naar de plaatjes op de elektrodes, en zo moet je ze precies plakken. 1 elektrode komt rechts van het borstbeen, onder het sleutelbeen en de andere elektrode in de linkerzij. Veel mensen verbazen zich hierover, want het hart zit toch links? Dat klopt. Door de elektroden op de rechterborst en de linkerzij te plakken zit het hart precies tussen de elektroden. De stroom verplaatst zich dan tussen de elektroden door het hart heen. Mocht je de plakkers voor op de borst en op de zij per ongeluk omwisselen, dan maakt dat niet uit, omdat de stroom van de ene elektrode naar de andere gaat en weer terug. Andersom is de werking dus precies hetzelfde.
Het is wel belangrijk om niet in spiegelbeeld te werken (dus linkerborst en rechterzij). Als je op deze manier plakt zitten namelijk voornamelijk de boezems van het hart ertussen. Mocht dit toch gebeuren, dan laat je de elektroden gewoon zitten. De stroom gaat nog steeds wel door het hart, en ook door de kamers, maar het is net iets minder optimaal. Eenmaal geplakt is geplakt, je mag de elektroden er niet meer afhalen.
Het gebruik van een AED is dus niet moeilijk. Het kan niet fout gaan omdat de AED eerst een analyse uitvoert en alleen schokt als dit echt nodig is. Ook hoef je zelf geen moeilijk beslissingen te nemen, want of de AED nou geen schok geeft of wel een schok geeft, je moet daarna altijd doorgaan met reanimatie. Ook vertelt de AED je wat je moet doen.
Hoe effectief is de AED?
Een technisch verhaal hierboven, maar waar doen we het voor? Zonder AED is de kans op overleving bij een circulatiestilstand echt heel erg klein (<5%). Met een AED stijgt deze kans tot wel 70%. Hierbij zijn vooral de eerste 6 minuten belangrijk. Minuten voordat de ambulance er is en daarom is het zo ontzettend belangrijk dat er veel burgerhulpverleners zijn die kunnen reanimeren. Samen maken wij het verschil!
Wil je ook leren reanimeren en de AED leren gebruiken? Bekijk hier onze reanimatiecursussen en hier ons complete cursusaanbod. Tijdens de cursus oefenen we met speciale reanimatiepoppen en oefen-AEDs van de meest gebruikte merken. We hebben oefen-AEDs van Philips HS1, Defibtech Lifeline en Heartsine Samaritan. Tijdens de cursus oefenen we verschillende scenario’s. Zo ben je optimaal voorbereid als er iemand in jouw buurt gereanimeerd moet worden. Wil je een AED aanschaffen? Neem dan contact op om de mogelijkheden te bespreken
